Bîrgeh: Unutmaya Karşı Hatırlamanın Mekânı

Bîrgeh, 2015-2016 yıllarında Sur, Cizre, Şırnak, Nusaybin, İdil, Silopi ve Yüksekova’da yaşanan çatışmalar, yıkımlar ve sokağa çıkma yasakları sırasında yok edilen mekânların, kesintiye uğrayan yaşamların ve susturulmaya çalışılan hikâyelerin hafızasını korumak ve geleceğe aktarmak amacıyla kurulmuş bir dijital hafıza mekânıdır. Bîrgeh, toplumsal ve mekansal hafızayı korumak ve bu mekanlarda yaşanmış hikâyeleri ve deneyimleri bir araya getirerek kolektif bir hafızayı inşa etme arzusunu yansıtır.

Bîrgeh Kimdir?

2015-2016 döneminde özellikle Kürtlerin yaşadığı Sur, Cizre, Şırnak, Nusaybin, İdil, Silopi ve Yüksekova gibi kentlerdeki yıkımlar, sadece fiziksel mekanları değil, bu kentlerde yaşayan insanların tarihini, kimliğini ve hafızasını da hedef aldı. Bu dönemde yaşananlar, sadece birer kentkırım değil, aynı zamanda toplumsal belleğin imhasıydı. Bîrgeh, bu unutma çabalarına karşı hafızayı koruma ve hatırlatmayı misyon edinen bir dijital platformdur.

Bîrgeh’in en temel amacı, bu kentlerde yaşanan yıkımın, zorunlu göçlerin, kadınların, çocukların ve yaşlıların hikâyelerinin dijital ortamda belgelenmesini sağlayarak, unutturmaya karşı bir direniş alanı oluşturmaktır. Bîrgeh, sadece bir arşiv veya veri tabanı değildir; Bîrgeh, insanların yaşadıklarını ve hafızalarını dijital dünyada kolektif bir bilinçle yeniden inşa eden bir platformdur.

Bîrgeh Ne Yapar?

Bîrgeh, bu kentlerde yaşananları dijital bir hafıza mekânı olarak saklar, bu dönemin tanıklıklarını, hikayelerini, belgelerini ve travmalarını görünür kılar. Yaşanan travmaların ve kayıpların unutulmaması için bu dijital platform, kadınların, çocukların ve yerinden edilen insanların tanıklıklarını kaydeder, onların sesini dijital ortamda yaşatır. Bu süreçte sadece bireysel hikâyeler değil, aynı zamanda bu döneme tanıklık eden mekânların dijital hafızası da korunur. Örneğin, Sur’daki Dört Ayaklı Minare gibi hafıza mekânlarının yıkımının, toplumsal bellek üzerindeki etkileri de bu platformda ele alınır.

Bîrgeh’in dijital hafıza mekânı olmasının anlamı, mekânsal sınırlamaların ortadan kalkmasıdır. Yıkılan kentlerin fiziksel olarak geri getirilemeyeceği gerçeğine karşın, Bîrgeh bu mekânların tarihini ve hafızasını dijital dünyada yaşatır. Dijital hafıza, mekânsal hafızayı koruma, paylaşma ve gelecek kuşaklara aktarma imkânı sunar. Bu platform, yaşananları belgelemenin yanı sıra, bu hafızanın sürekli hatırlatılmasına ve toplumsal adalet arayışının sürdürülmesine katkı sağlar.

Unutmaya Karşı Hatırlamanın Gücü

Bîrgeh, unutmama ve hatırlatma işlevini üstlenen bir direniş mekânıdır. Hafıza mekânları, yalnızca geçmişi kayda geçirme amacı taşımaz; aynı zamanda toplumsal kimliğin korunması, adaletin sağlanması ve gelecekte benzer insan hakları ihlallerinin yaşanmaması için “bir daha asla” diyen bir uyarı çığlığıdır. Dijital hafıza mekânları, bu anlamda geçmişle yüzleşmenin ve travmalarla başa çıkmanın, geleceği iyileştirmenin yara sarıcı bir aracıdır.

Kürtler, kadınlar ve çocuklar, bu dönemin en büyük mağdurları olarak tarihsel hafızalarının silinmesi tehdidiyle karşı karşıya kalmıştır. Bîrgeh, onların hikâyelerinin kaybolmasını önlemek, seslerini duyurmak ve yaşadıkları acıları unutturmamak için var olmuştur. Çünkü hafızayı korumak, adaletin ilk adımıdır. Bîrgeh, sadece geçmişi anlatan değil, aynı zamanda geleceğe dair bir hafıza inşa eden bir platformdur.

Neden Bîrgeh Var?

Bîrgeh, yok edilmek istenen bir hafızayı koruma sorumluluğu ile kurulmuştur. Toplumsal belleğin silinmesi, bir halkın tarihinin, kültürünün ve kimliğinin de yok edilmesi anlamına gelir. 2015-2016 döneminde Kürt kentlerinde yaşanan kentkırım, bu halkın toplumsal hafızasını ve kimliğini hedef almıştır. Bîrgeh, bu unutma girişimlerine karşı bir hafıza direnişi olarak varlık gösterir.

Bîrgeh, Pierre Nora’nın hafıza mekânları kavramıyla ele alındığında, hafızanın somut mekânlar aracılığıyla yaşatıldığı bir platformdur. Yıkılan kentlerin tarihini ve halkın hafızasını dijital ortamda koruyarak, bu mekânları unutma mekânı olmaktan çıkarır, onları hatırlamanın mekânı haline getirir.

Aynı zamanda, Giorgio Agamben’in “Kamp” kavramı çerçevesinde düşünüldüğünde, Bîrgeh, baskı altındaki çıplak hayatları, yasanın ve adaletin askıya alındığı dönemleri görünür kılan bir platformdur. Sokağa çıkma yasakları sırasında yaşanan insan hakları ihlallerini, bodrumlarda sıkışıp kalan Kürtlerin hikâyelerini ve adaletten yoksun bırakılanların sesini dijital dünyaya taşır. Bu anlamda Bîrgeh, çıplak hayatların unutulmasına karşı bir hatırlama aracıdır.

Bîrgeh Hatırlamak İçin Var

Bîrgeh, yaşanmışlıkların, travmaların ve mücadelelerin unutturulmasına izin vermeyen, bu hafızayı dijital dünyada koruma ve yaşatma amacını taşıyan bir dijital hafıza mekânıdır. 2015-2016 yıllarında yaşananların unutturulmasına karşı bir direnç, adalet arayışının sürekliliği ve hatırlama kültürünün bir temsilcisi olarak varlık göstermektedir. Bîrgeh, bu dönemde yaralanan, susturulan ve silinmek istenen hikayeleri geleceğe taşır ve onların unutulmasına izin vermez.

Hatırlamak, direnmenin ilk adımıdır. Bîrgeh, bu hatırlama sorumluluğunu üstlenen bir hafıza mekanı olarak, geçmişi geleceğe taşımayı hedefler.